Een jaar offline

Interview met Johan van Houten.

“Ik zag om me heen hoeveel mensen er continu hun telefoon gebruikten en schrok hiervan. Bijna overal en iedereen doet het: in de trein, wandelend over straat, wanneer men staat te wachten in de rij van de supermarkt en zelfs op het toilet of op het werk checken we onze timeline en nieuwe apps continu. Het viel me op dat niemand meer echt contact maakt met zijn omgeving, laat staan tijd vrij maakt voor een goed gesprek. Ik ging naar mijn eigen gedrag kijken en kwam tot de conclusie dat ik het zelf ook deed: ’s ochtends als ik wakker werd controleerde ik eerst mijn WhatsApp op nieuwe berichten, daarna sprong ik over op Facebook en andere apps. Zo was ik al snel een paar uur per dag kwijt op Social Media, het werd een vicieuze cirkel.”

Van waaruit begon het verlangen om een jaar lang offline te zijn?

Ik had het gevoel dat ik de echte verbinding aan het kwijtraken was met mijn omgeving  en ik wilde onderzoeken wat het met mij zou doen als ik een jaar lang overstapte op vaste telefoon en geen toegang zou hebben tot het internet. Ik zag een man die een week lang offline was geweest en die allemaal moeilijkheden was tegengekomen. Ik dacht: ik doe het een jaar.

“Na het opstaan was het eerste wat ik deed mijn nieuwe WhatsApp berichten bekijken.“

Vertel eens iets over je platform.

Ik ben oprichter van het platform Digiminderen waarmee ik mensen bewuster hoop te maken over het gebruik van Social Media. Met het platform wil ik mensen op weg helpen om de balans weer terug te vinden. Ik zeg niet tegen mensen dat ze af moeten van Social Media, maar dat ze bewuster moeten leren omgaan met het gebruik ervan. Tijdens het jaar ontdekte ik dat het bewustzijnsproces begint met herkenning van het probleem. Door het herkennen van wat er aan de hand is en te onderzoeken hoe vaak je je telefoon gebruikt en op welke momenten, ben je al een stapje bewuster ten opzichte van anderen.

Dus we hoeven niet helemaal af van Social Media is het advies?

Helemaal af van het internet en Social Media is in deze tijd heel lastig. We hebben letterlijk overal toegang tot het internet, zelfs als we op reis zijn in het buitenland. Daarnaast is er ook een mooie kant aan Social Media en het internet: we kunnen bijvoorbeeld sneller communiceren en zichtbaarder zijn met ons bedrijf dan ooit tevoren. De positieve kant er aan moeten we zeker niet wegkijken, juist het leren kijken naar de realiteit is noodzakelijk om weer gezond gebruik te gaan maken van alle online middelen die tot onze beschikking zijn.

Eerst komt herkenning, daarna erkenning volgens Johan. Het zorgt ervoor dat je accepteert hoe de situatie nu is en dat je de realiteit van je verslaving niet uit de weg gaat, maar juist aan kunt gaan. Je haalt als het ware de druk van de ketel af en er ontstaat ruimte voor verandering. Bij mij ging het ook in eerste instantie om acceptatie. Toen ik mijn telefoon gebruik kon accepteren ontstond er ook ruimte om na te denken over hoe ik verder in contact ging blijven met mensen.

“Toen ik besloot een jaar lang offline te gaan waren de mensen om me heen vooral bang dat ik mijn bedrijf niet meer kon laten draaien. Maar gelukkig vond ik andere creatieve manieren om in contact te blijven met mijn netwerk.”

Is je relatie met mensen veranderd?

In de manier waarop ik met mensen communiceer eigenlijk wel. Ik merkte dat mensen constant iets van mij moesten. Dat constant trekken, kostte mij energie en tijd. Gesprekken via WhatsApp gaan vaak niet echt ergens over. Je blijft gemakkelijk in een gesprek hangen in plaats van dat je vooruit komt in een gesprek en dingen gedaan krijgt. Tegenwoordig motiveer ik de mensen die nu iets van me moeten, zoals de mensen waarmee ik samenwerk of mijn vrienden, om me een mail te sturen of gewoon te bellen. Dat scheelt alweer een schakel om bij te houden.

Na zeven uur ’s avonds heb ik mijn telefoon uit staan. Ik heb simpele trucjes en aanpassingen op mijn telefoon geïnstalleerd die ervoor zorgen dat bepaalde berichten wel binnenkomen en bepaalde berichten niet. Hierdoor blijven belangrijke en urgente dingen wel binnenkomen en bijzaken niet. Het helpt me om beter in contact te staan met mensen. Alhoewel het soms voor de andere partij best lastig kan zijn als ik onbereikbaar ben. Dat realiseer ik me goed. In het weekend staat mijn telefoon uit. Er is dan veel ruimte voor andere dingen: een boek lezen, met vrienden afspreken, niets doen. Dat laatste heb ik trouwens echt moeten leren in het jaar offline zijn.

Van altijd bezig zijn en het druk hebben naar niets doen. Waarom is nietsdoen zinvol?

Nietsdoen is voor mij belangrijk om mijn brein rust te geven. Het schijnt ook dat je creatiever wordt als je niets doet. Je komt op nieuwe ideeën. Tijdens mijn jaar offline zeiden mensen tegen mij dat het door laten draaien van mijn eigen bedrijf onmogelijk zou zijn. In het begin was het zeker even lastig. Toch heb ik de meest toffe ideeën geïntegreerd in mijn bedrijf door offline te zijn. Zo zijn we ooit eens met een team de straat op gegaan om mensen die we offline zagen te belonen met een bloem. We gaven mensen die bijvoorbeeld in een goed gesprek waren of van het uitzicht aan het genieten waren zo support om dat vooral nog vaker te doen. Deze mensen waren met iets anders bezig dan hun telefoon. De ontvangers waren verrast, maar het hielp wel.

Wat heb je zowel ontdekt in het jaar offline zijn?

Vanuit mijn eigen ervaring heb ik ontdekt dat er twee momenten zijn waarop mensen over het algemeen snakken naar hun telefoon. Dat is wanneer ze zich vervelen of wanneer mensen zich ongemakkelijk voelen. Zo voelde ik me in mijn sociale omgeving vroeger vaak eenzaam. De eenzaamheid bracht mij een ongemakkelijk gevoel. Ik probeerde die eenzaamheid te onderdrukken door juist in contact te treden met mensen. Ik stuurde twintig apps in de hoop dat er één iemand reageerde. Het appen onderdrukte het gevoel van eenzaamheid, het gaf me het gevoel dat ik onderdeel was van een sociale kring en dus ergens bij hoorde.

Hetzelfde gold voor verveling. Wanneer ik even niets had te doen, greep ik naar mijn telefoon en zocht dingen op. Het waren geen speciale dingen die ik tegenkwam, maar wel leuke en vrolijke dingen, dat bezorgde me een goed gevoel.

Wat maakt ons nu zo afhankelijk?

Ik heb met veel psychologen gesproken om te onderzoeken wat ons nu zo afhankelijk maakt van onze telefoon. Een reden is dat je aandacht ontvangt van anderen die je bericht lezen of liken. Hierdoor wordt er een stofje aangemaakt in je hersenen wat ervoor zorgt dat je een goed gevoel ervaart. Dat gevoel is echter maar van korte duur, waardoor we er steeds meer van willen. Het is een vicieuze cirkel waar we in terecht komen. Bij echt contact zijn onze gesprekken vaak dieper en langer. Hetzelfde stofje komt dan vrij, alleen blijft het tijdens een echt gesprek langer in onze hersenen aanwezig.

“Het slapen met je telefoon naast je bed zorgt ervoor dat we ook tijdens onze slaap stressprikkels ontvangen. Ons onderbewustzijn staat dan op scherp voor als er een bericht binnenkomt.”

Had het ook invloed op je gezondheid?

Jazeker. Een fysieke verandering was dat ik beter sliep. Doordat ik geen mobiel meer in mijn slaapkamer had, werd ik niet meer gestoord. Ik was meer aanwezig en ontspannen. Overdag las ik weleens een boek, of schreef ik kaartjes naar vrienden en familie. De laatste week van mijn challenge was best zwaar. Ik moedigde mijn omgeving dan ook aan om mij te helpen en ontving veel kaarten en brieven.

Wat is het beste advies wat je ooit hebt gekregen tijdens dat jaar?

Het beste advies wat ik ooit gekregen heb, kreeg ik toen ik klaar was met mijn challenge en mijn verhaal vertelde. Het was van een ouder iemand die mij kritisch ondervroeg: “Maar 1 jaar? Doe het je hele leven.” Toen besefte ik me dat voor veel ouderen, opa’s en oma’s een jaar echt niets is, omdat deze generatie het bijna niet kent.

Tip van Johan: 

Bouw het aantal uur dat je online bent af in kleine stapjes. Als je bijvoorbeeld 10 uur per dag online bent, bouw het dan af met 2 uur. Ben je normaal een uur online, bouw het dan af met 10 minuten. Het hoeven geen grote brokken tegelijk te zijn. Het gaat om de bewustwording en het doen.